Για να δεις τ' αστέρια...
Πρέπει να σηκώσεις κεφάλι!

Παρασκευή 1 Μαΐου 2015

Από το Σικάγο του 1886 στη Βαλτιμόρη του 2015

Πριν από 129 χρόνια, το Σάββατο της 1ης Μαΐου του 1886, μια μεγαλειώδης κινητοποίηση σε πολλές πόλεις των ΗΠΑ, με κέντρο την βιομηχανική πόλη του Σικάγο, έμελλε να χαράξει την ιστορία των εργατικών διεκδικήσεων. Η κινητοποίηση αυτή προετοιμαζόταν από τα αμερικανικά εργατικά συνδικάτα ήδη από το 1884 με αποτέλεσμα περίπου 400.000 διαδηλωτές να κατέβουν στους δρόμους ανά την επικράτεια. Το αίτημά τους ήταν τόσο σαφές και συγκεκριμένο που σχεδόν έναν αιώνα μετά είναι οικείο στον καθένα και την καθεμία : κατοχύρωση του 8ωρου και γενικότερη βελτίωση των συνθηκών εργασίας στο πλαίσιο της πλήρως εκβιομηχανισμένης οικονομίας της Βόρειας Αμερικής. Οι εν λόγω διαδηλώσεις όμως, δεν έμειναν γνωστές στην ιστορία αποκλειστικά και μόνο για τη μαζικότητα τους και την κομβικότητα του αιτήματός τους. Εκείνο που μας αναγκάζει να κοιτάζουμε πίσω στο Σικάγο του 1886 κάθε 1η Μάη είναι το αιματοκύλισμα απλών διαδηλωτών – μεταξύ των οποίων υπήρχαν γυναίκες και παιδιά – από τις δυνάμεις καταστολής που επέβλεπαν την πορεία.
129 χρόνια μετά, το βλέμμα είναι ξανά στραμμένο στις πόλεις των ΗΠΑ. Κι αυτό εξαιτίας των ιδιαίτερων εξεγερσιακών διαδικασιών που εξελίσσονται το τελευταίο χρόνο στην άλλη πλευρά του Ατλαντικού. Το ξεκίνημα έγινε με τις αναταραχές στο Φέργκιουσον του Μιζούρι ενώ μόλις τη τελευταία εβδομάδα τη σκυτάλη πήρε η Βαλτιμόρη. Οφείλουμε να διευκρινίσουμε ευθής εξαρχής πώς οι εξεγέρσεις αυτές έχουν σχετικά διαφορετικά χαρακτηριστικά από τις διαδηλώσεις στο Σικάγο. Σχεδόν έναν αιώνα μετά, το οικονομικό σύστημα έχει αναδιαρθρωθεί, με το χρηματοπιστωτικό τομέα και τις υπηρεσίες να παίρνουν την σκυτάλη από την μεγάλη βιομηχανική παραγωγή του φορντικού μοντέλου. Οι μορφές καταπίεσης του ατόμου διαθέτουν περισσότερο την μορφή μιας έμμεσης και αφανούς βιοεξουσίας, που διαμορφώνει την ίδια την υποκειμενικότητα του ανθρώπου χωρίς ο ίδιος να το συνειδητοποιεί. Οι εξεγέρσεις που λαμβάνουν χώρα αυτή τη στιγμή στην Αμερική δεν γίνονται από πολυάριθμους καλά οργανωμένους εργάτες, όπως το 1886, αλλά από άτακτα και αυθόρμητα δρούσες μεγάλες μάζες Αφροαμερικανών πολιτών που ζουν περιθωριοποιημένοι μέσα στις ίδιες τους τις πόλεις και γεννιούνται για να ζήσουν μέσα σε ένα περιβάλλον ακραίας φτώχειας, αυξημένης εγκληματικότητας και θανατηφόρας αστυνομικής καταστολής. Για τους ανθρώπους αυτούς δεν μπαίνει απλώς το ζήτημα κατοχύρωσης ανθρώπινων όρων εργασίας αλλά το ζήτημα της κατοχύρωσης των ίδιων των όρων επιβίωσής τους εντός ενός δυτικού πολιτισμού που χτίζει την αφθονία των λίγων εκτοπίζοντας τους πολλούς.
Στην Ελλάδα του σήμερα, η εργατική Πρωτομαγιά δυστυχώς δεν αποτελεί απλώς μια καθιερωμένη απεργία στην μνήμη των αγωνιζόμενων εργαζομένων που έπεσαν στο Σικάγο. Αντίθετα, το ίδιο το αίτημα για εργασία με ανθρώπινους όρους χωρίς εξοντωτικά ωράρια και με πλήρη αμοιβή αποτελεί ανοιχτό διακύβευμα στο τώρα και καλύπτει όλο το φάσμα των εργαζόμενων στρωμάτων από τους ανειδίκευτους εργάτες μέχρι τους εργαζόμενους στις υπηρεσίες και τους νέους επιστήμονες. Έτσι, αποδεικνύεται πως η ιστορία δεν ακολουθεί μια γραμμική πορεία κατά την οποία οι κοινωνικές κατακτήσεις παγιώνονται άπαξ και στη συνέχεια οι κοινωνίες μπορούν ανενόχλητες να προχωρούν σε όλο και πιο προωθημένα επίπεδα χειραφέτησης. Βλέπουμε ότι όχι μόνο το 8ωρο, που αποτελεί ένα βασικό εργασιακό δικαίωμα και μια “μεσοπρόθεσμη” κατάκτηση σε σύγκριση με τις μακροπρόθεσμες στοχεύσεις του εργατικού κινήματος, τίθεται εν αμφιβόλω, αλλά παράλληλα επιπρόσθετες μορφές καταπίεσης και αποκλεισμών (φυλετικός και έμφυλος ρατσισμός, εξοντωτικές συνθήκες ανταγωνισμού, επικράτηση του “ατομικού δρόμου”) έρχονται να στιγματίσουν τον μέσο κοινωνό.
Αν όμως μπορούμε να βρούμε αρκετά αρνητικά χαρακτηριστικά της εποχής μας που καθιστούν το Σικάγο του 1886 επίκαιρο, είναι ακόμα πιο κομβικό να δημιουργήσουμε τον θετικό συμβολισμό που συνδέει τον αγώνα που τότε πέτυχε με τον αγώνα που σήμερα πρέπει να κάνουμε πραγματικότητα. Αν υπάρχει ένα πράγμα που μας διδάσκουν οι κινητοποιήσεις της πρώτης εργατικής Πρωτομαγιάς είναι πως οι υλικές νίκες στο τώρα που βελτιώνουν τους όρους διαβίωσής μας είναι εφικτές, αρκεί να κάνουμε το ελάχιστο βήμα να αναστοχαστούμε και να αναθεωρήσουμε τον μονήρη και ανταγωνιστικό τρόπο με τον οποίο αντιλαμβανόμαστε τη ζωή και να προσπαθήσουμε να οικοδομήσουμε τη συλλογική μας συνείδηση.